باز کردن مغز (کرانیوتومی) چیست؟

شما در حال مطالعه درباره باز کردن مغز (کرانیوتومی) از وب سایت بیمارستان آرمان هستید.

• شرح روش

مغز، عضو مهم و پیچیده‌ای است که دارای نقش‌های مهم کنترلی، هدایتی و عکس‌العملی‌ می‌باشد. فعالیت‌های متعددی از قبیل راه‌ رفتن، صحبت کردن، تنفس، فکرکردن، عاطفه و هیجان‌ها و … را مغز تنظیم می‌کند. وجود هرگونه ضایعه‌ای در مغز اختلال‌هایی ایجاد می‌‌کند که گاهی برای رفع آن چاره‌ای جز جراحی نیست. کرانیوتومی(بازکردن جمجمه) نام یک عمل جراحی است که در آن قسمتی از استخوان جمجمه به طور موقت جهت دسترسی به بافت مغز برداشته می‌شود.

• دلایل انجام

در موارد زیر لازم است که بیمار تحت عمل کرانیوتومی قرار گیرد:

• برداشتن یک ضایعه مانند تومور مغزی
• برداشتن لخته خون ناشی از ضربه و تصادفات
• ترمیم نشت عروق خونیمانند آنوریسم مغزی
• برداشتن مجموعه‌ای از عروق خونی غیر طبیعیمانند ناهنجاری عروقی شریانی
• تخلیه ترشحات مانند آبسه مغزی
• ترمیم شکستگی جمجمه در ضربه مغزی
• ترمیم پارگی یکی از لایه های مغز
• کاشت محرک‌های عمیق مغزی در بیماران مبتلا به پارکینسون، صرع و تومورهای مخچه

• عوارض احتمالی

به دنبال انجام عمل کرانیوتومی(بازکردن جمجمه) عوارض زیر در بیمار ممکن است ایجاد شود:

• عفونت و مننژیت باکتریایی
• خونریزی و شوک کمبود مایعات
• اختلال در تعادل مایعات و الکترولیت‌ها
• واکنش به داروهای بیهوشی
• لخته شدن خون و سکته مغزی
• تشنج
• تورم بافت مغز که ممکن است بیمار نیاز به عمل جراحی مجدد داشته باشد.
• آسیب عصبی که ممکن است سبب فلج عضلانی یا ضعف ماهیچه‌ای موقت شود.
• نشت مایع مغزی نخاعی که ممکن است نیاز به ترمیم دوباره پیدا کند.
• کاهش عملکرد ذهنی
• آسیب مغزی دائمی و معلولیت‌های مرتبط با آن

• اقدامات قبل از عمل

قبل از عمل جراحی لازم است که بیمار جهت آرامش و کنترل علائم اقدامات مراقبتی زیر را انجام دهد:

• در صورت نیاز، داروهای ضد تشنج و داروهای کاهنده فشار مغز مانند کورتون‌‌ها به شما داده می‌شود.
• اکثر داروهایی که برای کاهش فشار داخل جمجمه مصرف می‌شوند، اثری موقت دارند زیرا تومورها یا دیگر ضایعات تشکیل ‌شده اغلب خود به‌ خود جذب نمی‌شوند و حتما باید به ‌وسیله جراح کاملا تخلیه شوند.
• ناحیه‌ای از موی سر شما یا همه آن تراشیده می‌شود. بهداشت مو و پوست سر باید با دقت رعایت شود.
• اغلب بعد از جراحی، بیمار به بخش مراقبت‌های ویژه منتقل می‌شود.

• روش انجام

کرانیوتومی تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود ولی می‌تواند به صورت بی‌حسی موضعی و در حالی که بیمار بیدار است، نیز انجام شود. این روش در بیمار ناراحتی قابل توجهی ایجاد نمی‌کند. قبل از کرانیوتومی از بیمار سی.تی.اسکن یا  ام.آر.آی گرفته خواهد شد. جراح به کمک این تصویر محل دقیق برداشت استخوان و زاویه مناسب برای دسترسی به مناطق مربوطه مغز را تعیین می‌کند.

سوراخی توسط جراح بر روی جمجمه ایجاد می‌شود و سپس استخوان جمجمه برداشته می‌شود.

مقدار استخوانی که از جمجمه برداشته خواهد شد به نوع عمل جراحی بستگی دارد. پس از اتمام عمل، قطعه استخوان جدا شده با استفاده از تیتانیوم و پیچ و یا انواع دیگری از تثبیت کننده‌ها (سیم، نخ و …) در جای خود ثابت خواهد شد. کرانیوتومی ممکن است در هر ناحیه‌ای از جمجمه انجام شود و می‌تواند در ابعاد مختلف باشد.

• اقدامات پس از عمل

اقداماتی که بعد از جراحی در بخش آی.سی.یو برای شما انجام می‌شود شامل موارد زیر است:

• شما با باندی که دور سر پیچیده شده و توری سفیدی که روی سر است، در حالت نیمه هوشیار وارد اتاق آی‌.سی.یو (مراقبت‌های ویژه) می‌شوید. توری و باند نباید خیلی سفت باشد.
• ناحیه جراحی‌شده به یک یا چند لوله به نام درن متصل است. این لوله‌ها دو نوع‌اند؛ نوعی که دارای خلاء است که روی زمین قرار می‌گیرد و ترشحات خونی را تخلیه می‌کند. نوع دیگر که خلاء ندارد و مسئول خالی‌کردن مایع مغزی- نخاعی است. این لوله باید حتما هم ‌سطح سر شما یا بالاتر قرار بگیرد.
• سر باید در زاویه 30 درجه بالاتر از سطح قلب قرار گرفته شود مگر اینکه جراح توصیه دیگری در این مورد داشته باشد. قرار گرفتن سر در این وضعیت باعث می‌شود تخلیه وریدی مغز بهتر انجام شود و فشار مغز پایین آید.
• اغلب بعد از هر جراحی، آنتی‌بیوتیک و مسکن تجویز می‌شود. همچنین داروهای دیگر مانند ضدتشنج‌ها، استروئیدها (برای جلوگیری از تورم مغز) و… طبق دستور پزشک به شما داده خواهد شد.
• ممکن است لوله‌ای داخل بینی (که به داخل معده برای تغذیه یا تخلیه می‌رود) یا لوله‌ای داخل نای شما وجود داشته باشد که برای تنفس و تخلیه ترشحات وارد ریه می‌شود. از کشیدن آن‌ها خودداری نمایید.
• سطح هوشیاری و مردمک‌های شما مرتب بررسی می‌شود.
• شما را با سی.‌تی.‌اسکن‌های متعدد از نظر احتمال خونریزی و عوارض کنترل می‌کنند و در صورت نبود مشکل، به بخش مغز و اعصاب منتقل می‌شوید.

• فعالیت

• ممکن است مدتی قادر به حرکت نباشید و نتوانید موقع راه رفتن تعادل خود را حفظ کنید و زمین بخورید . پس نظارت و کمک اطرافیان و کارکنان پزشکی هنگام راه‌رفتن شما ضروری است. به تنهایی اقدام به راه رفتن نکنید.
• از کلاه‌های ایمنی محافظ جهت جلوگیری از وارد آمدن ضربه به سر استفاده کنید.
• از چرخاندن بیش از حد سر خودداری کنید.
• از سرفه، عطسه و باد انداختن در بینی خودداری کنید، زیرا باعث فشار آمدن به ناحیه عمل خواهد شد.
• مصرف داروهای ضد تشنج قبل و بعد از عمل جراحی می‌تواند به جلوگیری از حملات صرع کمک نماید.
• سر بیمار تا زمان کشیدن بخیه‌ها باید خشک باقی بماند.

• رژیم غذایی و تغذیه

با توجه به عمل جراحی انجام شده رژیم غذایی بیمار به صورت زیر تنظیم می‌شود:

• ممکن است لوله‌ای داخل بینی برای تغذیه یا تخلیه ترشحات معده گذاشته شود و تغذیه از این طریق انجام گیرد.
• در صورت ثابت ماندن وضعیت و نبود خطر برای بیمار، حرکت دادن و تغذیه دهانی با صلاحدید پزشک آغاز می‌شود.
• نکته مهم در مورد این گروه از بیماران، مشکلات بلعی است و تغذیه سریع، می‌تواند باعث ورود غذا به مجاری تنفسی و ایجاد حالت خفگی یا ذات‌الریه شود. پس غذا خوردن باید کاملا با احتیاط باشد و از غذاهای مایع و رقیق شروع و به‌تدریج به مقدار آن افزوده شود.

• در چه شرایطی به پزشک مراجعه نمایید؟

• درد و قرمزی در محل زخم
• ترشح چرکی از زخم
• تب و لرز
• بی اشتهایی یا تهوع و استفراغ
• در صورت مشاهده علائم افزایش فشار جمجمه مانند سردرد صبحگاهی، استفراغ جهنده، تاری‌دید و انحراف در صورت، تغییر در حس چشایی و بویایی بعد از عمل جراحی
• در فواصل منظم و مشخص شده توسط پزشک جهت ادامه درمان